Αποκριά

Φεβρουάριος 2008
Η λέξη αποκριά δηλώνει την τελευταία ημέρα που επιτρέπεται η κρεοφαγία, πριν αρχίσει περίοδος νηστείας. Ειδικότερα η λέξη - συνήθως στον πληθυντικό - αποκριές, σχετίζεται με την κρεοφαγία που προηγείται της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής για το Πάσχα. Κατ' επέκταση ταυτίζεται με ολόκληρο το χρονικό διάστημα των τριών πρώτων εβδομάδων του Τριωδίου που αρχίζει την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου.

Οι αποκριές αυτές λέγονται από το λαό και μεγάλες αποκριές, ενώ μικρή αποκριά λέγεται η αποκριά που προηγείται της νηστείας των Χριστουγέννων, στις 14 Νοεμβρίου, εορτή του Αγίου Φιλίππου. Αποκριά είναι ακόμη και η Κυριακή των Αγίων Πάντων για τη νηστεία των Αγίων Αποστόλων καθώς και η τελευταία μέρα του Ιουλίου για τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου.

Την πρώτη εβδομάδα δεν τηρείται η νηστεία της Τετάρτης και Παρασκευής, γι' αυτό χρησιμοποιούσαν τη λαϊκή έκφραση «χαρτς μπουρτς», που προέρχεται από το «άρτσι μπούρτσι» που σημαίνει ακατάστατα, χωρίς τάξη, χωρίς κανέναν έλεγχο κι αυτό επειδή δεν ετηρείτο η νηστεία του Τετραδοπαράσκευου. Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται Κρεατινή. Η Κυριακή της εβδομάδας αυτής έχει καθιερωθεί από την εκκλησία ως η τελευταία μέρα κρεοφαγίας της όλης περιόδου του τριωδίου. Την εβδομάδα αυτή κανονικά τηρείται η νηστεία της Τετάρτης και Παρασκευής. Η τρίτη τέλος εβδομάδα λέγεται Τυρινή ή της Τυροφάγου, επειδή στη διάρκειά της επιτρέπεται η βρώση μόνο γαλακτερών.

Τόσο για τις πόλεις, όσο και για την ύπαιθρο οι αποκριές είναι περίοδος διασκέδασης και ευωχίας, μια χαρούμενη παρένθεση ανάμεσα στη λατρεία του δωδεκάμερου και στη νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής.

Ο αστικός εορτασμός της αποκριάς, γνωστός περισσότερο με την ονομασία καρναβάλι, προγραμματισμένος και τυποποιημένος, διαμορφώθηκε από την αρχή με καθαρά ψυχαγωγικούς σκοπούς. Αντίθετα ο παραδοσιακός εορτασμός στην ύπαιθρο διατηρεί μέρος ακόμη από τον παλαιό μαγικοθρησκευτικό χαρακτήρα του, με τις συνεστιάσεις δε και τις διασκεδάσεις που ακολουθούν τονώνει τους συγγενικούς και φιλικούς δεσμούς των κατοίκων κάθε χωριού.

Το κύριο γνώρισμα της αποκριάς αποτελούν οι μεταμφιέσεις με συνηθέστερους τύπους μεταμφιεσμένων το γαμπρό, τη νύφη, την καμήλα την αρκούδα, τέρατα των παραμυθιών κ.α.. Απαγγέλλουν επίσης σατυρικούς στίχους και αυτοσχέδια τραγούδια με έντονη αθυροστομία που έχουν σχέση με πρόσωπα και γεγονότα του τόπου ή με περιστατικά της καθημερινής ζωής. Η εξωτερίκευση του κάθε θέματος και του κάθε χαρακτήρα είναι στενά συνδεδεμένη με τις τοπικές παραδόσεις και την τοπική πραγματικότητα.

Ο παραδοσιακός εορτασμός της αποκριάς, όπως και ο αστικός, κορυφώνεται την τελευταία Κυριακή της Τυροφάγου. Μεταμφιέσεις, χοροί, τραγούδια, διασκεδάσεις συνεχίζονται όλη την ημέρα. Το δείπνο παίρνει τη μορφή συνεστίασης συγγενικών και φιλικών οικογενειών.

Από τα κύρια παραδοσιακά φαγητά του τραπεζιού της Τυρινής είναι τα μακαρόνια και μάλιστα τα «φτιαχτά μακαρόνια» Ένα έδεσμα που όλο οι ηλικιωμένοι το έχουμε φάει και συνδέσει με τη μέρα αυτή και που σε όλους μας αρέσει.

Μετά το δείπνο της Τυρινής Κυριακής και το πανηγυρισμό την επόμενη, της Καθαρής Δευτέρας, κλείνει η χαρούμενη αποκριάτικη περίοδος και αρχίζει η σωματική και ψυχική προετοιμασία για το Πάσχα.